Δέσποινα Σπανούδη, ΣΥΡΙΖΑ Βοιωτίας, θεματική περιβάλλοντος, ΠΑΣΑ, υποψήφια στις βουλευτικές εκλογές του 2007 και του 2009 και στις ευρωεκλογές του 2009.
Καθώς βαδίζουμε σε μια οριακή για το μέλλον μας Πανελλαδική Σύσκεψη, χωρίς πυξίδα και χωρίς (μεγάλη) ελπίδα, όλοι εναντίον όλων, με πληθώρα κειμένων- απόψεων αλλά και κειμένων -υπογραφών, μοιάζει μακρινό και άπιαστο όνειρο η «δημοκρατία στη βάση και η ενότητα στη δράση». Κι όμως, μέχρι πριν από λίγο ακόμη, ακούγαμε τον ισχυρισμό ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί εγχείρημα με στόχο να εμπνεύσει και να συσπειρώσει όλες τις δυνάμεις της Αριστεράς (και ακόμη παραπέρα) και μέχρι λίγο παλιότερα οι περισσότεροι το πιστεύαμε κιόλας.
Όσο περνάει ο καιρός, φίλοι, ψηφοφόροι, μέλη συνιστωσών και αμήχανοι ανένταχτοι, έχουμε χάσει την μπάλα με τα όσα εκστομίζονται κάθε τόσο και λιγάκι – κατά κανόνα σε δηλώσεις στα ΜΜΕ, αφού διαδικασίες ΣΥΡΙΖΑ, δεν υπάρχουν ούτε κατ’ ουσία ούτε πλέον και κατ’ επίφαση.
Ομολογώ ότι οι εσωτερικές διαδικασίες δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου. Μη έχοντας συμμετάσχει ουδέποτε σε κόμμα ή οργάνωση, είχα την αφελή άποψη ότι τα κόμματα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσα, που εξυπηρετούν μια συγκεκριμένη περίοδο και αλλάζουν όταν έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητές τους.
Από την άλλη πλευρά, η Αριστερά κατά καιρούς εγκατέλειπε το δόγμα Χαρίλαου περί αραίωσης των σκόρδων, επεδείκνυε ένα ορισμένο ένστικτο επιβίωσης και έδειχνε να αντιλαμβάνεται την σοφία της ρήσης «η ισχύς εν τη ενώσει»: το ΄89 με τον ενιαίο ΣΥΝ, το 2004 με τον ΣΥΡΙΖΑ απόπειρα 1η, το 2007 με τον ΣΥΡΙΖΑ 2. Η τελευταία είναι και η μακροβιότερη απόπειρα, γεγονός που δίνει ελπίδες ότι κάποια επόμενη μπορεί και να πετύχει και εμείς να ζούμε και να το δούμε.
Αν και για να είμαστε ακριβείς, το σφάλμα είναι όλο δικό μας. Των οπαδών. Που μεταφράσαμε τις επιθυμίες μας για πραγματικότητα και φαντασιωθήκαμε έναν υπερβατικό ΣΥΡΙΖΑ. Ενώ αντίθετα ήδη από τον τρόπο που συγκροτήθηκε η πρώτη (και η δεύτερη) Πανελλαδική σύσκεψη ήταν φανερό που (δεν) πήγαινε το πράμα. Δεν πήγαινε σε άνοιγμα σε νέα μέλη, σε διαδικασίες ενοποίησης, διαφάνειας και δημοκρατίας. Δεν δημιουργούσε δυναμική ΣΥΡΙΖΑ, συντροφικούς δεσμούς, προσδοκία για μια διαφορετική πρόταση, ζωντάνια, κινητικότητα, κοινωνική παρέμβαση. Ο κόσμος εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ ήταν έτοιμος από καιρό. Οι -ισμοί δεν ήταν.
«Περιμένετε και θα δείτε» ήταν η μόνιμη επωδός των στελεχών (μας). «Μην είσθε ανυπόμονοι, όλα θα γίνουν». «Αγάλι, αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι». Μόνο που η συγκεκριμένη αγουρίδα, σάπισε πριν ωριμάσει για να τη δοκιμάσουμε.
Κάποιες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ που γνωρίζουν από πού πάνε προς το σοσιαλισμό, θεώρησαν καταρχήν ότι χρειάζεται χρόνος για να επικοινωνήσουν την αλήθεια τους και στους υπόλοιπους.
Η μεγαλύτερη συνιστώσα δεν είχε μεν μια και μοναδική αλήθεια, είχε όμως μαγαζί γωνία (έστω και με εμφανείς φθορές) και εννοούσε να το κρατήσει. Όλο προηγούμενο διάστημα μοιάζει σαν να ζούμε στιγμές ΄90 με τον ΣΥΝ να έχει επωμισθεί τον ρόλο του ΚΚΕ. Έχοντας ανακαλύψει την κρυμμένη γοητεία του κομματικού πατριωτισμού, τις ιστορικές καταβολές της τρίτης διεθνούς και εντεύθεν, την αξέχαστη κληρονομιά του ΚΚΕ εσωτ., την προγραμματική αριστερά αλλά και τον κοινό εχθρό: κάποιους ανόσιους που θέλουν - άκουσον, άκουσον - να διαλύσουν τον ΣΥΝ. Αυτό το τελευταίο οι μεγαλύτεροι το είχαμε ξανακούσει. Πριν από 20 έτη, μια και ως γνωστόν η ιστορία επαναλαμβάνεται, μόνο που τότε το έλεγαν άλλοι. Εσχάτως προέκυψε και άλλη εκδοχή: θέλετε νέο κόμμα; Θα το έχετε αλλά θα είναι όπως θα σας πει ο ΣΥΝ. Αν ποτέ συμφωνήσει για το πώς το θέλει.
Μ’αυτά και μ΄αυτά, καταλήξαμε αντί να βοηθάει η Αριστερά τα κινήματα, να βοηθούν τα κινήματα την Αριστερά. Γιατί η περίφημη κοινωνική βάση του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ, είναι ο κόσμος που κινείται και συμμετέχει χωρίς υποστήριξη σε χώρους εργασίας, στην αυτοδιοίκηση, σε κοινωνικά και οικολογικά κινήματα. Ο κόσμος που ποσώς διεκδικεί να γίνει παράγων της Αριστεράς (επαναστατικής ή ρεφορμιστικής), που παθαίνει αλλεργία με τις ίντριγκες, τα μαχαιρώματα και τα παζάρια, που συμφωνεί με διάφορες απόψεις εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ και που είναι διατεθειμένος να αγωνιστεί για να δει κάτι να αλλάζει και όχι για να επιβεβαιώσει ή να πάρει παραπάνω ψήφους το κόμμα του.
Αυτός ο κόσμος είναι πολύτιμος. Και απελπισμένος. Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ με δημόσιο λόγο και πλήρη κομματική ενασχόληση, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να συνειδητοποιήσουν τι σημαίνει για αυτούς που παλεύουν μόνοι, με κόστος και κινδύνους, να βρίσκονται εκτεθειμένοι σε αποφάσεις που λαμβάνονται ερήμην τους και σε σκαμπανεβάσματα του χώρου στον οποίο έχουν δηλώσει ότι ανήκουν. Το μετα- ευρωεκλογικό τραύμα, όπου βρεθήκαμε άναυδοι και ντροπιασμένοι θεατές μιας δημόσιας μάχης επικράτησης, χωρίς να μας έχει ενημερώσει κανείς για το πολιτικό επίδικο (πόσο μάλλον να μας έχει ρωτήσει κιόλας), είναι ένα από τα πολλά συμπτώματα του συνδρόμου ωρίμανσης της αγουρίδας. Και είναι ελάχιστοι αυτοί που μπορούν να ασχολούνται επί μακρόν για να φτιάξουν το ΣΥΡΙΖΑ. Οι περισσότεροι (και υγιέστεροι κατά την ταπεινή μου άποψη), προτιμούν να δίνουν μάχες στην κοινωνία όπου τελικά αποδεικνύεται ότι έχουν περισσότερες πιθανότητες να τις κερδίσουν.
Και ένα «προσυνεδριακό» μανιφέστο
Προς όλους τους συντρόφους τάσεων, συνιστωσών κλπ που διαμορφώνουν προτάσεις για την μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ:
Δεν είμαι μέλος με ειδικές ανάγκες. Δεν ενδιαφέρομαι για ποσοστώσεις, προστασίες και προστάτες που θα διαιωνίζουν στοιχίσεις, εχθρότητες και προβλήματα. Μετά από δύο χρόνια, δεν υπάρχουν περιθώρια για «μεταβατικές διαδικασίες». Δεν με ανησυχεί ουδόλως το ποια άποψη θα επικρατήσει: Θα είναι καλή εφόσον επικρατήσει ως άποψη και όχι ως συσχετισμός προσωπικών επιδιώξεων και περιχαρακωμένων ομάδων. Και αν δεν είναι, δεν πειράζει. Θα παραδεχτούμε το λάθος μας, θα κάνουμε την αυτοκριτική μας, θα γίνουμε σοφότεροι και θα την αλλάξουμε. Θα έχουμε τον τρόπο.
Οι προσδοκίες μου έχουν περιοριστεί στα στοιχειώδη:
- Θα ήθελα όλοι όσοι ενδιαφέρονται, ασχολούνται και παλεύουν για ένα ή περισσότερα θέματα, να έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν σε θεματικές που θα δικτυώνονται, θα υποστηρίζουν τα μέλη τους και θα παράγουν πολιτική για τον ΣΥΡΙΖΑ.
- Θα ήθελα όλοι όσοι θελήσουν να συμμετέχουν στην επόμενη Πανελλαδική Σύσκεψη, να εγγραφούν σε ένα μητρώο (έστω με αναφορά σε κάποια κλαδική ή τοπική αν υπάρχει), να πληρώσουν μια συνδρομή και να ψηφίσουν ισότιμα για τον ΣΥΡΙΖΑ που θέλουν και για τα όποια όργανα αποφασίσουν. Θα ήθελα να μπορώ να ψηφίσω τους συντρόφους που εκτιμώ ή επιλέγω σε όλο το ΣΥΡΙΖΑ, γιατί αυτό σημαίνει ενότητα. Όσο για τον «επαπειλούμενο κίνδυνο» να συρρεύσουν συντεταγμένα για να πλειοψηφήσουν όσοι δεν επιθυμούν να προχωρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν πειράζει. Στο κάτω-κάτω δεν μας κρατάει κανείς δεμένους: αν αυτοί που θέλουμε τον ΣΥΡΙΖΑ ενιαίο δημοκρατικό φορέα των μελών του μείναμε λιγότεροι, ας το μάθουμε επιτέλους και ας πάρουμε τις αποφάσεις μας.
Κουράστηκα να ακούω την πανταχόθεν εκτοξευόμενη δικαιολογία: «αυτό που ζητάτε δεν θα το δεχθούν οι άλλοι». Επιτέλους ας αφήσουμε τους «άλλους» να αναλάβουν το βάρος της άρνησης της δημοκρατίας.
Σύντροφοι και συντρόφισσες, ο χρόνος τελειώνει.
Όσο περνάει ο καιρός, φίλοι, ψηφοφόροι, μέλη συνιστωσών και αμήχανοι ανένταχτοι, έχουμε χάσει την μπάλα με τα όσα εκστομίζονται κάθε τόσο και λιγάκι – κατά κανόνα σε δηλώσεις στα ΜΜΕ, αφού διαδικασίες ΣΥΡΙΖΑ, δεν υπάρχουν ούτε κατ’ ουσία ούτε πλέον και κατ’ επίφαση.
Ομολογώ ότι οι εσωτερικές διαδικασίες δεν ήταν ποτέ το φόρτε μου. Μη έχοντας συμμετάσχει ουδέποτε σε κόμμα ή οργάνωση, είχα την αφελή άποψη ότι τα κόμματα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσα, που εξυπηρετούν μια συγκεκριμένη περίοδο και αλλάζουν όταν έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητές τους.
Από την άλλη πλευρά, η Αριστερά κατά καιρούς εγκατέλειπε το δόγμα Χαρίλαου περί αραίωσης των σκόρδων, επεδείκνυε ένα ορισμένο ένστικτο επιβίωσης και έδειχνε να αντιλαμβάνεται την σοφία της ρήσης «η ισχύς εν τη ενώσει»: το ΄89 με τον ενιαίο ΣΥΝ, το 2004 με τον ΣΥΡΙΖΑ απόπειρα 1η, το 2007 με τον ΣΥΡΙΖΑ 2. Η τελευταία είναι και η μακροβιότερη απόπειρα, γεγονός που δίνει ελπίδες ότι κάποια επόμενη μπορεί και να πετύχει και εμείς να ζούμε και να το δούμε.
Αν και για να είμαστε ακριβείς, το σφάλμα είναι όλο δικό μας. Των οπαδών. Που μεταφράσαμε τις επιθυμίες μας για πραγματικότητα και φαντασιωθήκαμε έναν υπερβατικό ΣΥΡΙΖΑ. Ενώ αντίθετα ήδη από τον τρόπο που συγκροτήθηκε η πρώτη (και η δεύτερη) Πανελλαδική σύσκεψη ήταν φανερό που (δεν) πήγαινε το πράμα. Δεν πήγαινε σε άνοιγμα σε νέα μέλη, σε διαδικασίες ενοποίησης, διαφάνειας και δημοκρατίας. Δεν δημιουργούσε δυναμική ΣΥΡΙΖΑ, συντροφικούς δεσμούς, προσδοκία για μια διαφορετική πρόταση, ζωντάνια, κινητικότητα, κοινωνική παρέμβαση. Ο κόσμος εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ ήταν έτοιμος από καιρό. Οι -ισμοί δεν ήταν.
«Περιμένετε και θα δείτε» ήταν η μόνιμη επωδός των στελεχών (μας). «Μην είσθε ανυπόμονοι, όλα θα γίνουν». «Αγάλι, αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι». Μόνο που η συγκεκριμένη αγουρίδα, σάπισε πριν ωριμάσει για να τη δοκιμάσουμε.
Κάποιες συνιστώσες του ΣΥΡΙΖΑ που γνωρίζουν από πού πάνε προς το σοσιαλισμό, θεώρησαν καταρχήν ότι χρειάζεται χρόνος για να επικοινωνήσουν την αλήθεια τους και στους υπόλοιπους.
Η μεγαλύτερη συνιστώσα δεν είχε μεν μια και μοναδική αλήθεια, είχε όμως μαγαζί γωνία (έστω και με εμφανείς φθορές) και εννοούσε να το κρατήσει. Όλο προηγούμενο διάστημα μοιάζει σαν να ζούμε στιγμές ΄90 με τον ΣΥΝ να έχει επωμισθεί τον ρόλο του ΚΚΕ. Έχοντας ανακαλύψει την κρυμμένη γοητεία του κομματικού πατριωτισμού, τις ιστορικές καταβολές της τρίτης διεθνούς και εντεύθεν, την αξέχαστη κληρονομιά του ΚΚΕ εσωτ., την προγραμματική αριστερά αλλά και τον κοινό εχθρό: κάποιους ανόσιους που θέλουν - άκουσον, άκουσον - να διαλύσουν τον ΣΥΝ. Αυτό το τελευταίο οι μεγαλύτεροι το είχαμε ξανακούσει. Πριν από 20 έτη, μια και ως γνωστόν η ιστορία επαναλαμβάνεται, μόνο που τότε το έλεγαν άλλοι. Εσχάτως προέκυψε και άλλη εκδοχή: θέλετε νέο κόμμα; Θα το έχετε αλλά θα είναι όπως θα σας πει ο ΣΥΝ. Αν ποτέ συμφωνήσει για το πώς το θέλει.
Μ’αυτά και μ΄αυτά, καταλήξαμε αντί να βοηθάει η Αριστερά τα κινήματα, να βοηθούν τα κινήματα την Αριστερά. Γιατί η περίφημη κοινωνική βάση του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ, είναι ο κόσμος που κινείται και συμμετέχει χωρίς υποστήριξη σε χώρους εργασίας, στην αυτοδιοίκηση, σε κοινωνικά και οικολογικά κινήματα. Ο κόσμος που ποσώς διεκδικεί να γίνει παράγων της Αριστεράς (επαναστατικής ή ρεφορμιστικής), που παθαίνει αλλεργία με τις ίντριγκες, τα μαχαιρώματα και τα παζάρια, που συμφωνεί με διάφορες απόψεις εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ και που είναι διατεθειμένος να αγωνιστεί για να δει κάτι να αλλάζει και όχι για να επιβεβαιώσει ή να πάρει παραπάνω ψήφους το κόμμα του.
Αυτός ο κόσμος είναι πολύτιμος. Και απελπισμένος. Οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ με δημόσιο λόγο και πλήρη κομματική ενασχόληση, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να συνειδητοποιήσουν τι σημαίνει για αυτούς που παλεύουν μόνοι, με κόστος και κινδύνους, να βρίσκονται εκτεθειμένοι σε αποφάσεις που λαμβάνονται ερήμην τους και σε σκαμπανεβάσματα του χώρου στον οποίο έχουν δηλώσει ότι ανήκουν. Το μετα- ευρωεκλογικό τραύμα, όπου βρεθήκαμε άναυδοι και ντροπιασμένοι θεατές μιας δημόσιας μάχης επικράτησης, χωρίς να μας έχει ενημερώσει κανείς για το πολιτικό επίδικο (πόσο μάλλον να μας έχει ρωτήσει κιόλας), είναι ένα από τα πολλά συμπτώματα του συνδρόμου ωρίμανσης της αγουρίδας. Και είναι ελάχιστοι αυτοί που μπορούν να ασχολούνται επί μακρόν για να φτιάξουν το ΣΥΡΙΖΑ. Οι περισσότεροι (και υγιέστεροι κατά την ταπεινή μου άποψη), προτιμούν να δίνουν μάχες στην κοινωνία όπου τελικά αποδεικνύεται ότι έχουν περισσότερες πιθανότητες να τις κερδίσουν.
Και ένα «προσυνεδριακό» μανιφέστο
Προς όλους τους συντρόφους τάσεων, συνιστωσών κλπ που διαμορφώνουν προτάσεις για την μετεξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ:
Δεν είμαι μέλος με ειδικές ανάγκες. Δεν ενδιαφέρομαι για ποσοστώσεις, προστασίες και προστάτες που θα διαιωνίζουν στοιχίσεις, εχθρότητες και προβλήματα. Μετά από δύο χρόνια, δεν υπάρχουν περιθώρια για «μεταβατικές διαδικασίες». Δεν με ανησυχεί ουδόλως το ποια άποψη θα επικρατήσει: Θα είναι καλή εφόσον επικρατήσει ως άποψη και όχι ως συσχετισμός προσωπικών επιδιώξεων και περιχαρακωμένων ομάδων. Και αν δεν είναι, δεν πειράζει. Θα παραδεχτούμε το λάθος μας, θα κάνουμε την αυτοκριτική μας, θα γίνουμε σοφότεροι και θα την αλλάξουμε. Θα έχουμε τον τρόπο.
Οι προσδοκίες μου έχουν περιοριστεί στα στοιχειώδη:
- Θα ήθελα όλοι όσοι ενδιαφέρονται, ασχολούνται και παλεύουν για ένα ή περισσότερα θέματα, να έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν σε θεματικές που θα δικτυώνονται, θα υποστηρίζουν τα μέλη τους και θα παράγουν πολιτική για τον ΣΥΡΙΖΑ.
- Θα ήθελα όλοι όσοι θελήσουν να συμμετέχουν στην επόμενη Πανελλαδική Σύσκεψη, να εγγραφούν σε ένα μητρώο (έστω με αναφορά σε κάποια κλαδική ή τοπική αν υπάρχει), να πληρώσουν μια συνδρομή και να ψηφίσουν ισότιμα για τον ΣΥΡΙΖΑ που θέλουν και για τα όποια όργανα αποφασίσουν. Θα ήθελα να μπορώ να ψηφίσω τους συντρόφους που εκτιμώ ή επιλέγω σε όλο το ΣΥΡΙΖΑ, γιατί αυτό σημαίνει ενότητα. Όσο για τον «επαπειλούμενο κίνδυνο» να συρρεύσουν συντεταγμένα για να πλειοψηφήσουν όσοι δεν επιθυμούν να προχωρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν πειράζει. Στο κάτω-κάτω δεν μας κρατάει κανείς δεμένους: αν αυτοί που θέλουμε τον ΣΥΡΙΖΑ ενιαίο δημοκρατικό φορέα των μελών του μείναμε λιγότεροι, ας το μάθουμε επιτέλους και ας πάρουμε τις αποφάσεις μας.
Κουράστηκα να ακούω την πανταχόθεν εκτοξευόμενη δικαιολογία: «αυτό που ζητάτε δεν θα το δεχθούν οι άλλοι». Επιτέλους ας αφήσουμε τους «άλλους» να αναλάβουν το βάρος της άρνησης της δημοκρατίας.
Σύντροφοι και συντρόφισσες, ο χρόνος τελειώνει.
